हामी दिनहुँ मोबाइलमा कुरा गर्छौं । कम्प्युटर, ल्यापटप, स्मार्ट टीभी र ग्याजेटहरूचलाउँछौं । कोशौँ टाढासम्म भिडिओ च्याट गर्छौं । इन्टरनेटमार्फत् विश्वका गतिविधि, समाचार, सूचना आदि हेर्छौं ।   अनलाइनमै खेल खेल्छौं । फेसबुक या ट्विटर अकाउन्ट दैनिक प्रयोग गर्छौं । ...

सन् २०२१ को जनगणनाअनुसार नेपालको कुल जनसंख्या २ करोड ९१ लाख ९२ हजार रहेको छ । प्रति परिवार पाँच जना घर सदस्य मानी औसत हिसाब गर्ने हो भने लगभग देशभरी ५८ लाख ३८ हजारको हाराहारीमा घरधुरी रहेका छन् । स्थानीय निकायमार्फत् लगत निकाली ‘एकीकृत कम्प्युटर डाटावेस ...

राजनीतिलाई सिद्धान्त, दर्शन, विचार र पद्धतिपूर्ण प्रणालीमा लैजाने सरकारको स्थायित्व र विकासको बाटोमा अघि बढाउने हो भने अहिले पनि नेकपा एमाले, माओवादी केन्द्र र एमालेबाट अलग भएको नेकपा एकीकृत समाजवादी पार्टीका बीचमा सहज रुपमा ‘एलाईन्स’, कार्यगत एकता वा स...

पूर्वी धनुषा किसान आन्दोलन तथा वर्ग सङ्घर्षको केन्द्र रहेको थियो । एक समय त्यस क्षेत्रमा जमिनदार हेमबहादुर मल्ल, लीला कोइरालाको दबदबा थियो । जनप्रिय नेता रामवृक्ष यादवको सहादतपछि मातृकाप्रसाद यादव, अजबलाल यादवलगायतले माओवादीको नेतृत्वमा स्थानीय काँग्रेसहरूसँग भीषण सङ्घर्...

नेपाली राजनीतिमा अत्यधिक चल्तीको शव्द हो– सुकुमबासी । तर, धेरै मानिस अचम्ममा पर्छन्, यो शब्दको अर्थ के होला ? आफू नेपाली विषयकै विद्यार्थी भएकोले यसको व्युत्पत्ति अध्ययन गर्ने क्रममा पाएँ कि सुकुमबासी शब्द सिक्किमबासीको अपभ्रंश रहेछ ! गरिबी वा भूमिहीनतासित यसको कुन...

हरेक वर्ष २५ नोभेम्बरदेखि १० डिसेम्बरसम्म संसारभर लैङ्गिक हिंसाविरुद्धको १६ दिने अभियान मनाइन्छ । यस वर्ष पनि ‘सभ्य समाजको पहिचान ः लैङ्गिक हिंसाविरुद्धको अभियान’ राष्ट्रिय नारासहित यो अभियान सुरु भएको छ । यसको अन्तर्राष्ट्रिय नारा भने  'UNITE !...

झट्ट यो शीर्षक सुन्दा रेखा शर्माद्वारा भूमिगत कालमा या जनयुद्धको दौरानमा कोही मान्छे मारिएको होला भन्ने लाग्न सक्छ ? अजङ्गको (कुनै दुस्मन माओवादीको भाष्यमा) मान्छे नै मारिएको थियो कि भन्ने भान पर्न सक्छ ? तर यो तत्कालीन प्रसङ्ग नभएर हालैको चुनाव परिणाम लक्षित संज्ञा हो । था...

यही मंसिर ४ मा सम्पन्न आम निर्वाचनको परिणाम यो लेख लेख्दा सम्म आउने क्रम जारी छ । अबको केही हप्तामा नयाँ सरकार बन्ने निश्चित छ । म यस बेला नयाँ बन्ने सरकारलाई शुभकामना दिऊँ भनेर केही कोर्न बसेको छु ।  तर केका लागि शुभकामना दिऊँ, कस्लाई शुभकामना दिऊँ, अनि किन...

उत्तरआधुनिकतावादी राजनैतिक चिन्तकहरूले दसकौं पहिले नै इतिहास, दर्शन र विचारको अन्त्य भएको वकालत गरेका थिए । उनीहरूले सारा संसार गोरेटोविहीन निष्पट्ट अँध्यारो सुरुङतर्पm छिर्दै गएको दावी गरे । तर उनीहरूको चिन्तन जीवन्त ऐतिहासिक भौतिकवादी दर्शनबाट निर्देशित थिएन । ...

नेपालमा भरखरै प्रतिनिधि सभा र प्रदेश सभाको निर्वाचन सम्पन्न भएको छ । तत्कालीन प्रधानमन्त्री केपी ओलीले आफूलाई आफ्नै पार्टीका व्यक्तिले काम गर्न नदिएको कारण देखाउँदै आफ्नै दुई तिहाइको सरकार बनाउने भन्दै संविधान विपरित संसद विघटन गरेका थिए । संसद विघटन पनि एकपटक मात्र हो...

प्रसिद्ध भारतीय दार्शनिक ओशो रजनीशको एउटा कथाबाट लेख सुरु गर्ने अनुमति चाहन्छु । कथा यस्तो छः कुकुरहरुको विश्व सम्मेलन भएछ । उनीहरु दुई भागमा बाँडिए । एउटा वर्गले अमेरिकी पक्षको नेतृत्व लियो र अर्कोले चीनको । चीनको पक्षको नेता कुकुरले अमेरिकी पक्षको समकक्षीलाई ...

यही मंसिर ४ गते नेपालमा प्रतिनिधिसभा र प्रदेशसभाको निर्वाचन भएपछि हाल मतगणना अन्ति चरणमा भइरहेको छ । निर्वाचन आयोगका अनुसार हालैको निर्वाचनको लागि प्रत्यक्ष निर्वाचन प्रणालीतर्फ चार करोड तथा समानुपातिक निर्वाचन प्रणालीतर्फ चार करोड गरी करिब ८ करोड मतपत्र निर्वाचन आयोगल...

सानोमा मलाई हजुरबाले एउटा घटना सुनाएका थिए– ‘हामी आमाछोरा बिस्टका घरबाट साँझपख फर्केका थियौँ । लुगाफाटो सिलाएबापत बिस्टले दुई मानाजति चामल, नुन, अदुवा, तरकारी आदि दिएका थिए । बर्खाको समय थियो, पानी परेकाले ओत लाग्न बाटो छेउको घरमा पस्यौँ । त्यस घर...

लोकतान्त्रिक संस्थामध्ये सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण संस्था हो अदालत । त्यसलाई बलियो बनाउने एक मात्रै माध्यम लिगल एजुकेसन हो । राम्रो न्याय व्यवस्था र बलियो लोकतन्त्रका लागि कानुनी शिक्षा जरैदेखि बलियो हुनुपर्छ । हाम्रो लिगल एजुकेसन कस्तो छ भन्ने कुराले के निर्धारण गर्दछ भने भविष्यमा...

नेपालमा मूल्य अभिवृद्धि कर लागु भएको २५ वर्ष पुगेको छ । यो कर १ मंसिर २०५४ मा १० प्रतिशतको एकल दरले लागु गरिएको थियो र त्यस दरलाई २०६१ मा बढाएर १३ प्रतिशत पुर्याइएको थियो, जुन अहिलेसम्म कायम छ ।  मूल्य अभिवृद्धि कर एकल दरले लागु गरिएकोले करदातालाई विल जा...

विश्वमै वातावरणीय विनाश र ह्रास भएको छ । हाम्रो मुलुकको लागि माटोको क्षयीकरण ठुलो  पर्यावरणीय र आर्थिक भार बनेको लुकेको छैन । विश्वमै जलवायु परिवर्तनले सङ्कट निम्त्याएको छ । यो सङ्कटबाट नेपाल पनि अछुतो छैन । हामी बाढी, पहिरो, नदी कटान, कृषि उत्पादनमा क्षति, फोह...

‘हाम्रो इच्छा विपरीतः पुरुष, महिला र बलात्कार’  सुसान ब्राउनमिलरले १९७५ मा लेखेको किताब हो यो । यसमा लेखकले बलात्कार भनेको पुरुषले शक्तिको आडमा धम्की दिने एक सचेत प्रक्रिया हो र यसका लागि सबै पुरुषहरूले महिलाहरूलाई डरको अवस्थामा राख्छन् भन्ने जिकिर...

समाचकेवा थारू समाजको एक विशिष्ट साँस्कृतिक विम्ब दर्शाउने पर्व मानिन्छ । कार्तिक पूर्णिमाको दिन समाचकेवा समापन हुने र दिदीवहिनीहरुले आ–आफ्ना दाजुभाईलाई आशिष दिई भातृप्रेम सम्झाउने गरिन्छ । आशिष दिने गीत यसरी गाइन्छः अरही वोन के खरही कटाबल बृन्दा वोन बिट बाँ...

कतिपय रचनात्मक अभियान र नारा कतिपयको लागि टाउको दुखाइको विषय बन्छ । सामाजिक सञ्जाल विभिन्न प्रयोगको स्थल हो, त्यहाँ हुने अनेक प्रयोगले मान्छेको जनजीवनलाई प्रत्यक्ष ‘टच’ गर्छ । मर्नु न बाँच्नुको स्थितिदेखि देह त्यागसम्मको अप्रिय अवस्था हुँदै मर्न मन गरिसकेकालाई ...

कार्तिक शुक्ल पूर्णिमाको दिन सिख धर्मका संस्थापक गुरू नानक देवको जन्म भएको मानिन्छ । यसपालि यो दिन कार्तिक २२ गते पर्छ । यो उनको ५५३ औं जन्म जयन्ती हो । धार्मिक जनसंख्याको हिसाबले सिख धर्म विश्वमा पाचौँ र नेपालमा दशौं स्थानमा पर्छ । तर धेरै नेपालीलाई सिख धर्म र सो धर्मका...

देवनागरी लिपिमा लेखिने  संसारको  सबै भन्दा पुरानो, मौलिक, विशिष्ट  एवं समृद्ध भाषा हो संस्कृत  । यो वेदको भाषा हो । भारोपेली परिवार अन्तर्गतका सबै भाषाको जननीको रुपमा  संस्कृतलाई मानिन्छ  । संस्कृतबाट क्रमशः अपभ्रंश हुँदै जुम्लाको सिन्...

आउँदो मङ्सिर ४ गते चुनाव हुँदैछ । अहिले पार्टीहरूको घोषणा पत्रको बाढी आएको र आश्वासनको पुलिन्दाले सहरदेखि गाउँ र बस्तीहरू रङ्गमय भएका छन् । जनताहरू घोषणा पत्र माथि गम्भीरतापूर्वक अध्ययन /छलफलमा जुटिराखेका छन् भने बुद्धिजीवी, विज्ञहरू घोषणापत्रको बुँदाहरू माथि तर्क...

“जंगल फाँडिदै थियो तर, सारा रुखहरु बन्चरोकै पक्षमा भोट खसाल्दै थिए । बन्चराहरु सोच्दै थिए, बन्चरोको फलामसँग, जुन काठ जोडिएको छ हो, त्यो काठ त, आफ्नै जातको न हो । आफ्नो मान्छेलाई भोट नहालेर कसलाई हाल्नु त ?” यो टर्किस कविताको भावानुवाद हो । यो...

विगत साक्षी छ, नियम, कानून, नीति तथा कार्यक्रमहरु जति राम्रा भएपनि जनताले सरकारवाट के कति सेवा र सुविधा पाउने भन्ने कुरा ती कार्यान्वयन गर्ने व्यक्तिहरुको चेतना, क्षमता, योग्यता र चाहनामा भर पर्दछ । यदि जिम्मेवार व्यक्तिहरु नै असक्षम, अज्ञानी, लोभी, पक्षपाती भए भने जनताक...

देश विकासको कुरा गर्दा मूलतः चरवटा पक्ष निर्णायक हुन्छ । पहिलो, नागरिक जागरुकता, दोस्रो राजनीतिक भिजन र संकल्प, तेस्रो कर्मचारीतन्त्र तथा प्रणाली, चौथो नीति । यी चारवटा पक्षको सामूहिक र एकीकृत पहलबाट मात्र निश्चित समयमा समृद्ध हासिल गर्न सकिन्छ । परन्तु, समृद्धिका यी ...