महालेखा नियन्त्रक कार्यालयको प्रमुख काम नेपाल सरकारको सम्पूर्ण खर्च र आम्दानीको हरहिसाब राख्नु हो । आर्थिक कारोबारहरूलाई व्यवस्थित गर्नका लागि आर्थिक व्यवस्था प्राणाली विकास गर्ने, लेखा प्रशासनको व्यवस्था गर्ने र वित्तीय सङ्घीयता कार्यान्वयन गर्ने सन्दर्भमा राज्यकोषको व्यवस्थापन गर्ने...

      “यो तत्कालीन १३ वटा राज्यका गोरा नेताहरू मिलेर, गोराले, गोराहरूको लागि लेखिएको संविधान (By The White, For The White And Of The White)  हो । संविधानतः गोराहरूमात्र अधिकार सम्पन्न नागरिक हुन्, अश्वेतहरू स्वतन्त्र होइनन्, उनी...

राज्यका जनताको हित नीति राजनीति हो । यही मान्यताको आधारमा अन्य काममा नलागी राजनीतिमा समर्पित भइयो । जीविकाको निम्ति सामान्य व्यवसायमा लागियो । तर अहिले संविधानलाई प्रयोग गरेर राजनीतिलाई ठग नीति, चोर नीति, डाँका नीतिमा रूपान्तरण चालू पुस्ताले गरिरहेको देखिन्छ । ...

आज असोज ३ संविधान दिवसको दिन । आजभन्दा ५ वर्ष अगाडि २०७२ असोज ३ गते नेपालको संविधान जारी भएको थियो । संविधान जारी भएको ५ वर्ष पूरा भएर आजदेखि छैठौँ वर्ष सुरु भएको छ । संविधान कार्यान्वयन प्रारम्भ भएको ५ वर्षको अवधिलाई फर्केर हेर्दा संविधान निर्माणका पक्षधरहरुले राज्...

हाम्रा बुढापाकाले भन्ने गर्थे ‘नखाऊँ भने दिनभरीको शिकार, खाऊँ भने कान्छाबाबुको अनुहार’, भनेझैँ वर्तमान संविधान नेपाली जनताका लागि यही सावित भएको छ । नेपाली जनताले २००७ सालदेखि थाँती रहेको संविधान सभाबाट ८ वर्ष लगाएर नयाँ संविधान २०७२ असोज ३ गते आ...

राजनीतिज्ञहरू अर्को चुनावको मात्र चिन्ता गर्छन् । यहाँ अर्को पुस्ताको चिन्ता गर्ने राजनेता चाहिएको छ– लौहपुरुष गणेश मान सिंह । यतिबेला नेपाली राजनीतिका धरोहर सर्वोच्च नेता गणेशमान सिंहको स्मृति दिवस सप्ताह चलिरहेको छ । यस सन्दर्भमा अहिले काँग्रेसभित्र र बाहिर...

(स्वर्गीय पटनायक भारतका राजनीतिज्ञ, सामाजिक अगुवा, लेखक र अभियन्ता हुन् । यो लेख पहिलोपल्ट अक्टुबर १९८८ मा प्रकाशित भएको थियो ।) मनुष्यको स्वतन्त्रता निकै कठिन काम हो । व्यवस्थित समाजमा अभिव्यक्तिको बाटो खनिएको हुन्छ । स्वतन्त्रताका औजारहरु बनि–बनाउन अवस्थामा हुन्छ...

घटना  १  कैलालीको धनगढी उपमहानगर पालिका–१ का १९ वर्षीय रोशन विक गत भदौ २२ गते चोरीको मुद्दामा पक्राउ परे । उनी हिरासतमै रहँदा भदौ २६ गते झुन्डिएको अवस्थामा मृत भेटिए । उनलाई हिरासतमै प्रहरीले हत्या गरी झुन्ड्याइएको परिवारको आरोप छ । पोस्टमार्टम...

पछिल्ला केही समयदेखि मुलधारका मिडियामा जे भइरहेको छ, त्यो गैर–जिम्मेवार पत्रकारिता, ‘गोदी मिडिया’ वा खोजी समाचारका नाममा गरिएको सनसनीपूर्ण तमासा मात्रै होइन । खासमा यो छद्म जनमत तय गर्ने मिडियाको लगातार बढ्दो ताकत हो । जब यो ताकतले सत्तासँग हात...

सरकार जनताको अभिभावक हो । जनता समक्ष गरिएका प्रतिबद्धता एवं वाचा पूरा गर्न नसक्ने सरकारलाई जनताको सरकार भन्न सकिँदैन । प्रत्येक सरकारको ध्यान लोककल्याणकारी राज्य स्थापना गर्नु हो । वर्तमान ओली सरकारले थुप्रै काम गर्ने अवसरको सुविधा पाएर पनि केही गर्न नसकेको, जनताप्रति अ...

सूचनाको हकको वैधानिक रूपमा प्रयोग भएको एक युग भएको छ । जुन तरिकाले सूचनाको हकको प्रयोगको अभ्यास भइरहेको छ, त्यसको प्रयोग प्रक्रिया त संसारभर त्यही हो तर जुन उद्देश्य पूरा होस् भनेर सूचनाको हकलाई मौलिक हकको सम्मान दिइएको हो त्यो कति पूरा भयो भनेर आफैँले आफैँलाई सोध्न...

सत्तासीन पार्टीका ठालु नेताले खुट्टा नटेकेकोमा पार्टीभित्र असन्तुष्टि व्यापक बनेको छ । सबैले देखाउने गरेको नेतृत्वको एकअर्कालाई नङ्ग्याउने र सबै नाङ्गिने नौटङ्की ७९ दिनपछि टुङ्गिएको छ । बालुवाटार, खुमलटार, भैँसेपाटी र शीतल निवास र यिनको फेरो लगाउँदा छताछुल्ल भएको दुई ...

मानवशास्त्र, समाजशास्त्र र मनोविज्ञानको अध्ययन फर्मुलाले पनि उत्तर नभेटिने मान्छेको सोचाइ, नियत र व्यावहार समाजमा बग्रेल्ती रुपमा हजारौं वर्षदेखि किलाझैँ गाडेर बसेका छन् । अहिलेसम्म प्रतिपादित ‘वाद’हरु मानव मुक्ति र समताको निम्ति भन्दै भजाइए पनि समस्याको कर्कश ...

कोरोना भाइरसको विश्वव्यापी प्रकोपले मानव जीवन संकटग्रस्त बनेको छ । डिसेम्बर २०१९ तिर चीनको वुहान शहरमा सर्वप्रथम देखापरेको, मानिसबाट मानिसमा सर्ने यो रोग वुहानस्थित एक कार्यक्रममा सहभागी अमेरिकी सेना मार्फत् फैलिएको मानिन्छ । विश्व स्वास्थ्य संगठनले यस रोगलाई ‘कोभि...

सांस्कृतिक सम्पदाहरूको अजस्र स्रोत भएको मिथिलामा अनेक चाडपर्वहरू मानिस र प्रकृतिबीचको सम्बन्ध–सेतु बनेर जीवन्त छन्  । यहाँका प्रायजसो आध्यात्मिक क्रियाकलापहरू शास्त्रसँगै जोडिएका भए पनि लोकहितका सन्दर्भहरूलाई समय सापेक्ष ढङ्गले प्रासङ्गिक हुनेगरी तिनले डोर्याएका छ...

कहिलेकाहीँ लाग्छ, एउटा सचेत नागिरक हुनु दुर्भाग्य हो, केही कुरा जान्नु र बुझ्नु पनि कतै अपराध त होइन ? नागरिक हुनुको हैसियतले नयाँ, फरक विचार केही हुँदैन र छैन पनि तर संविधान, कानुनमा भएको व्यवस्था यस्तो छ है भन्ने मात्र हो । कानुनमा भएका व्यवस्थालाई नागरिकसमक्ष...

नेपालको राजनीतिका सार्वकालिक शिखर पुरुष बीपी कोइरालाको १०७औँ जन्मजयन्ति भदौ २४ गते मनाइँदैछ । नेपाली काँग्रेसका संस्थापक नेता, लोकतान्त्रिक समाजवादका नियन्ता, राष्ट्रिय एकता र मेलमिलापका उत्तोलक, नेपाली साहित्यका मूर्धन्य हस्ती र कानुन शास्त्रका निष्णात पण्डित थिए आधुनिक...

  हाम्रो देशका प्रगतिवादी लेखक र विचारकहरुको इतिहासलाई बुझ्ने र हेर्ने दृष्टिमा मार्क्सवादले इङ्गित गरेको वैज्ञानिक दृष्टिकोण विकसित भइनसकेको महसुस उनीहरुका सार्वजनिक भएका विचारबाट प्रष्ट हुन्छ । खासगरी पृथ्वीनारायण शाह र भानुभक्त आचार्यलाई हेर्ने र बुझ्ने सवालमा...

  नेपालले अङ्गीकार गरेको उदारीकरणको नीति आफैँमा गलत नभए पनि यसले आम नागरिकका मौलिक अधिकारमा धावा बोलिरहेको छ । हाम्रो जस्तो राज्यले जनताका मौलिक अधिकारहरूको बेवास्ता गरेर अघि बढ्नु हुँदैन किनकि थुप्रै जनता आफ्नो अधिकारका लागि आफै लड्न र आफ्ना आधारभूत आवश्...

    खाँचाे प्रणालीगत साेचको कोरोनासँग जुध्दै गर्दा हामीहरुले व्यवस्थित रुपमा त्यसको कसरी सामना गर्ने वा सम्बोधन गर्ने भन्ने सोचिरहेका छैनौँ । प्रणालीगत  रुपमा नसोच्दा हाम्रा निर्णयहरुले दिनुपर्ने प्रतिफल दिँदैन, दिएको पनि छैन । अहिले कोभिडको उप...

सत्तारुढ नेकपाको आन्तरिक राजनीति फेरि नयाँ मोडमा पुगेको छ । प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीका विश्वासपात्र अर्थमन्त्री युवराज खतिवडाको बहिर्गमन निश्चित भएको छ भने पार्टी उपाध्यक्ष वामदेव गौतम संघीय संसदमा प्रवेश गर्ने पक्कापक्की भएको छ । प्रधानमन्त्री ओली एक कदम पछाडि हटेर पार्ट...

नेपालमा वैदिककालदेखि नै भूमिलाई राज्यको अधिनमा राखी भूमिको उपभोग गर्नेले निश्चित कर राज्यलाई बुझाउनुपर्ने प्रचलन रहेको तथा ऋगवेद र अथर्वेदमा उल्लेख भएबाट पुष्टि हुन आउँदछ । महिषपाल तथा किराँतकालमा जग्गा धनी प्रमाण पूर्जा जस्तै लेख्य नामको प्रमाण दिने र उत्पादनअनुसार ज...

हरेक राजनीतिक परिवर्तनको नेतृत्व गर्दै देशको निर्णायक शक्तिको रूपमा स्थापित सबैभन्दा पुरानो पार्टी नेपाली काँग्रेस आज १४औँ महाधिवेशनको सँघारमा उभिएको छ । कोरोनाको कहरभित्रको जटिल परिवेश एवं प्रतिपक्षमा रहेको बेला हुन लागेको काँग्रेसको महाधिवेशनले पार्टीको आन्तरिक जीव...

“अघि भर्खरै चोकबाट पुलिसले कोरोना समातेर लग्यो । मलाई छिटो छिटो टमाटर, स्कुस र दुईवटा अन्डा दिनु त !” भदौ ७ गते झम्के साँझमा कार्यालयबाट फर्कंदै थिएँ । किराना पसलमा तरकारी किन्दै गरेकी महिलाको आवाजले झस्किएँ । उनको बुझाइ र प्रस्तुतिको शैलीले दिक्क बनाय...

कोरोना भाइरस चीनको उहान सहरबाट सुरु हुँदै विश्वको सवै मुलुकहरुमा भयाभव अवस्थामा सङ्क्रमित भइरहेको छ । कोरोना भाइरसले विश्वजगतमा रहेका हरेक व्यक्तिहरुलाई एकै पटक ग्रस्त, भयभीत र आतङ्कित बनाएको छ । यसको अन्त्य गर्ने खोज सफल हुन सकिरहेको छैन । विश्वका अति शक्तिशाली राष्ट्...